ជីវិតប្រកប់ដោយបញ្ញា

 

មិនថាក្នុងកាលឬពេលណានោះទេគ្រប់រូបជាមនុស្សតែងស្រឡាញ់នូវការយល់ដឹងនិងការចេះដឹងផ្សេងៗ មកដាក់ក្នុងជីវិតរបស់ខ្លួន អ្នករៀនចង់បានយល់ដឹងមេរៀន ចេះចាំផ្សេងៗ អ្នកមិនចេះក៏ខំស្វែងរកវិជ្ជាមកឲ្យខ្លួន ដើម្បីបានចេះដឹងមិនឲ្យល្ងង់ អ្នកប្រកប់វិជ្ជាជីវះក៏ត្រូវមានការចេះដឹងដែរ ទើបរកចំណូលដោយងាយនិងដោះស្រ័យវិធីសាស្រ្តផ្សេងៗដែលមានមកលើវិជ្ជាជីវះនោះៗ។ល។

ស្រឡាញ់គឺអ្វី?

ពាក្យថាស្រឡាញនេះមានច្រើនបែបយ៉ាងណាស់ដែរ ដូចជាស្រឡាញ់ជាតិ សាសនា សង្គម វិជ្ជា មាតុភូមិ វប្បធម៌ អក្សរសាស្រ្ត សង្គមគ្រួសារ បងប្អូនញាតិតមិត្ត សេចក្តីល្អបរិសុទ្ធិ យុត្តិធម៌ និងក៏មានការស្រឡាញ់ខ្លួនដែរ និងមានការស្រឡាញ់ផ្សេងៗទៀតជាដើម។

បញ្ញាគឺអ្វី?

ពាក្យថា(បញ្ញា)បើនិយាយសង្ខេបងាយយល់គឺ ការដឹងយល់ ចំណេះវិជ្ជាដែលកើតពីការគិត ការចម្រើន ការស្តាប់ជាដើម ម៉្យាងទៀតអាចយល់ថា ជាដំណោះស្រាយនៃបញ្ហាមួយក្នុងហេតុផ្សេងៗដែលឲ្យផុតពីគ្រោះបញ្ហានិងសេចក្តីទុក្ខជាដើម។

អ្វីទៅហៅថាការស្រឡាញ់នៃបញ្ញា?

 ព្រោះបញ្ញាដែលបានយល់ពីហេតុនិងផលរបស់ហេតុ បញ្ញាដែលកំចាត់បង់នូវភាពងងឹត គឺភាពអវិជ្ជាទៅជាវិជ្ជាភាព ល្ងង់បានជាប្រាជ្ញ ខ្លៅបានជាការចេះដឹង ងងឹតមិនយល់បានជាភ្លឺស្វាង និងផ្សេងៗទៀតជាដើម។ ទន្ទឹមនេះដែរ ពាក្យស្រឡាញ់នៃបញ្ញានេះក៏ស្មើនិងពាក្យ(ទស្សនវិជ្ជា)ផ្លូវលោកដែលប្រែថា(ការស្រឡាញ់នូវបញ្ញា)ដោយមានពាក្យអង់គ្លេសថា(Philo+Sophia=Philosophia)-ប្រែថា (The Love of Wisdom) ។ ហេតុនោះដូចបានមានមតិលើបទថា ស្រឡាញ់នៃបញ្ញា គឺក្នុងន័យថាធ្វើខ្លួនឲ្យផុតពីសៅហ្មងឬស្អាតបរិសុទ្ធ ជៀសផុតពីភាពល្ងិតល្ងង់ បើជាផ្លូវធម៌វិញគឺបានដល់ការមិនធ្វើបាបទាំងពួង ដោយបំពេញនូវកុសលអំពើល្អគ្រប់យ៉ាង រហូតបានឃើញច្បាស់នូវហេតុនិងផលនៃធម្មជាតិដែលមិនទៀង អ្វីជាទុក្ខនិងមិនមានខ្លួន ហៅថាញាណទស្សនាវិជ្ចា។

ផ្នែកសាខាឬវិស័យនៃទស្សនវិជ្ជាដែលសិក្សាមានគឺ

1.      Metaphysics:             ខាងបរមតវិជ្ជា

2.      Epistemology:            សុភវិនច្ឆ័យឬសិក្សាពីតម្រិះវិជ្ជា

3.      Logic:                         តក្កវិជ្ជា ភាពសមហេតុផល

4.      Ethics:                                    សុជីវធម៌ឬអភិសមាចារ

5.      Politics:                      វិឡាសាស្រ្តឬសិល្បះគ្រប់គ្រងរដ្ឋ(នយោបាយ)

6.      Aesthetics:                 ខាងសោភ័ណវិឡា

ពុទ្ធសាសនានិងបញ្ញា

នៅក្នុងអង្គមគ្គ៨មាន សមាទិដ្ឋិ យល់ត្រូវនិងសម្មាសង្កប្បះ គិតត្រូវជាដើម ពីរនេះជាអង្គនិងជាតួរបស់បញ្ញាដើម្បីឈានដល់មគ្គបន្តបន្ទាប់។ បញ្ញាមានច្រើនដែរតែពោលសង្ខេបមានពីរគឺ ១. លោកិយប្បញ្ញានិង~២. លោកុត្តរប្បញ្ញា។

លោកិយប្បញ្ញា បើចែកតាមលំដាប់ភូមិមាន៣គឺ ១.ប្រាជ្ញាប្រព្រឹត្តទៅក្នុងកម្មភូមិ ២.ប្រព្រឹត្តទៅក្នុងរូបភូមិ ៣.ប្រព្រឹត្តទៅក្នុងអរូបភូមិ។ ម៉្យាងទៀតលោកិយប្បញ្ញាបានដល់ការយល់ដឹង បុណ្យបាប គុណទោស ខុសត្រូវក្នុងបច្ចុប្បន្ន មានការដឹងគុណឪពុកម្តាយ និងជឿថាលោកនេះនិងលោកខាងមុខមាន ឋានសួគ៌និងនរកមានជាដើម។

លោកុត្តរប្បញ្ញា បើហៅទៅតាមប្រាជ្ញារបសលោកអ្នកសម្រេចធម៌នោះៗមាន៩យ៉ាងគឺះ មគ្គ៤. ផល៤. និព្វាន១។ ម៉្យាងទៀតលោកុត្តរប្បញ្ញា បានដល់បញ្ញាដែលយល់ចាក់ធ្លុះនូវបរមត្ថធម៌ មានអរិយសច្ចះ៤និងត្រៃលក្ខណ៏ជាដើម។

តើយើងប្រើបញ្ញាជាមួយជីវិតយ៉ាងណា?

បញ្ញានិងជិវិត

ជីវិតជាអ្វី? បើជាផ្លូវលោកពាក្យថាជីវិតគឺជាបញ្ហា តែបើជាផ្លូវធម៌វិញជិវិតគឺជាសេចក្តីទុក្ខដែលប្រកប់ដោយរូបធម៌និងនាមធម៌។ ហេតុនេះគួរយកបញ្ញាដោះស្រ័យជិវិតរបស់ខ្លួនយ៉ាងណា ទាំងការសិក្សានិងការដើរផ្លូវនៃជិវិតក្នុងបច្ចុប្បន្ននេះ ដើម្បីផុតពីភាពអវិជ្ជាដែលមិនបានច្បាស់ឃើញសភាវធម៌និងបញ្ញាជិវិត។